"Έχω ένα παιδάκι με Σύνδρομο Down στην τάξη μου πως να το βοηθήσω;". Προσχολική αγωγή και Σύνδρομο Down.

Ένα πολύ συχνό φαινόμενο στα σχολεία προσχολικής εκπαίδευσης είναι η συνύπαρξη παιδιών με ιδιαιτερότητες με παιδιά τυπικώς εξελισσόμενα. Μπροστά σε αυτή την πραγματικότητα οι εκπαιδευτικοί των τάξεων καλούνται να εντάξουν στο καθημερινό εκπαιδευτικό πρόγραμμα δραστηριότητες που μπορούν να υποστηρίξουν και τα παιδιά με τις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες αλλά και να συνεργαστούν με τις οικογένειες τους και τους εκπαιδευτικούς που προσφέρουν παράλληλη στήριξη. Μια απο τις πρώτες προτεραιότητες στην προσχολική αγωγή των παιδιών αυτών είναι η ομαλή ένταξη και αποδοχή.

Το παρακάτω άρθρο απο την "ΗΛΙΑΧΤΙΔΑ" αναλύει ποιοι είναι οι στόχοι της εκπαίδευσης και οι δραστηριότητες που μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά με Σύνδρομο Down μέσα στην προσχολική τάξη:
Πολλά παιδιά με σ.Ντ. χαίρονται να παρακολουθούν την τοπική προσχολική ομάδα παιχνιδιού και τα περισσότερα από τα βασικά στοιχεία για την προετοιμασία των παιδιών για ένταξη σε σχολεία συνεκπαίδευσης μαθαίνονται σε τέτοιο περιβάλλον. Αυτά αφορούν τις περιοχές κοινωνικής ένταξης, κινητικής ανάπτυξης, αυτοεξυπηρέτησης και ανάπτυξης της ομιλίας και γλώσσας.

Κοινωνική ένταξη

Στα πρώτα χρόνια, πρωταρχικός στόχος είναι η κοινωνική ένταξη. Τα παιδιά μπαίνουν μέσα στην τοπική κοινότητα, πράγμα το οποίο έχει όφελος για όλα τα παιδιά αυτής της κοινότητας. Αυτή η ανάμειξη παρέχει τις πρώτες ευκαιρίες μάθησης από τα τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά που θέτουν προσδοκίες για συμπεριφορές κι επιτεύγματα κατάλληλα με την ηλικία. Παρόλα αυτά, πολλά παιδιά με σ.Ντ. που θα είναι σε χαμηλότερο εξελικτικό, κοινωνικό και συναισθηματικό επίπεδο λόγω των μαθησιακών τους δυσκολιών, χρειάζονται επιπρόσθετη βοήθεια και υποστήριξη. Επιπλέον, δεν μαθαίνουν αυθόρμητα όπως οι συνομήλικοί τους. Έτσι η κατανόηση του κόσμου θα είναι λιγότερο προχωρημένη και η συμπεριφορά τους πιο ταιριαστή με μικρότερων παιδιών. Είναι επίσης πιο δύσκολο για κάθε παιδί να προοδεύσει σε γνωστικές περιοχές αν δεν μπορέσει να συμπεριφέρεται και να συνδιαλέγεται με τους άλλους με έναν κοινωνικά αποδεκτό τρόπο και να κατανοεί και να ανταποκρίνεται κατάλληλα στο άμεσο περιβάλλον. Το επίκεντρο επομένως της επιπρόσθετης βοήθειας και υποστήριξης τα πρώτα χρόνια θα πρέπει να είναι στην εκμάθηση κανόνων φυσιολογικής και κατάλληλης κοινωνικής συμπεριφοράς.

Στόχοι κοινωνικής ένταξης για το μικρό παιδί με σ.Ντ.

• Να μάθει να συμμετέχει και να ανταποκρίνεται κατάλληλα.
• Να ανταποκρίνεται σε προφορικές εντολές κι οδηγίες.
• Η εκμάθηση κατάλληλων μορφών συμπεριφοράς π.χ. να παίρνει σειρά, να μοιράζεται, να μπαίνει στη γραμμή, να κάθεται.
• Να μάθει να παίζει συνεργατικά.
• Να αναπτύξει την ανεξαρτησία, αυτοεξυπηρέτηση και πρακτικές δεξιότητες.
• Να αναπτύξει φιλίες.
• Να νοιάζεται για τους άλλους.

Το προσχολικό περιβάλλον

Πολλά παιδιά με σ.Ντ. έχουν μικρότερο βαθμό συγκέντρωσης απ’ ότι οι συνομήλικοί τους. Επίσης έχουν δυσκολία στην επεξεργασία δεδομένων μέσα από περισσότερες από μια αισθήσεις τη φορά ( π.χ. να αντιγράφουν και να ακούνε συγχρόνως ) πράγμα που εμποδίζει την ικανότητα να επικεντρώνονται. Αυτές οι δυσκολίες είναι πιο προφανείς στα πρώτα χρόνια και πολλά μικρά παιδιά με σ.Ντ. μπορεί να αποσπώνται εύκολα μεταπηδώντας από τη μια δραστηριότητα στην άλλη. Όσο πιο άτυπη, ανοργάνωτη είναι μια κατάσταση, τόσο πιο δύσκολο θα είναι για το μικρό παιδί να διοχετεύσει την προσοχή του σε μια δραστηριότητα για κάποιο χρονικό διάστημα. Όμως τα παιδιά με σ.Ντ. όντως ανταποκρίνονται καλά σε δομημένο περιβάλλον, σε ρουτίνες και μπορούν από αυτά να μάθουν καλά. Μπορούμε λοιπόν να τους βοηθήσουμε να μάθουν διδάσκοντάς τους τη ρουτίνα και τη «δομή» της ημέρας με τη βοήθεια ξεκάθαρων οπτικών ερεθισμάτων για αναφορά ( π.χ. φωτογραφίες, σύμβολα ). Με αυτά τα μέσα, μπορούν να καταλάβουν το περιβάλλον τους καλύτερα, να μάθουν κατάλληλη συμπεριφορά για ειδικά «μαθήματα» και δραστηριότητες και να προβλέπουν την επόμενη δραστηριότητα. Επίσης ξεπερνιούνται έτσι οι δυσκολίες στην κατανόηση προφορικών εξηγήσεων κι οδηγιών.

Κινητική ανάπτυξη

Δραστηριότητες που εξαρτώνται από αδρές και λεπτές κινητικές δεξιότητες π.χ. να κάθεται, να έρπει, να περπατάει, να τρέχει, να χειρίζεται παιχνίδια, να τρώει/ πίνει ανεξάρτητα , αυξάνουν τις ευκαιρίες ενός παιδιού να ανακαλύψει τον κόσμο του. Επομένως, είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη ότι κάθε καθυστέρηση της κινητικής ανάπτυξης στα πρώτα χρόνια είναι πιθανόν να περιορίζει την γνωστική ανάπτυξη. Τα παιδιά με σ.Ντ. που τείνουν να έχουν χαλαρό μυϊκό τόνο (υποτονία) χρειάζονται επιπρόσθετη βοήθεια να αναπτύξουν τις κινητικές δεξιότητες κι επωφελούνται από μια ευρεία ποικιλία υλικών, π.χ. ειδικά με ελατήριο ψαλίδια, πιο χοντρά μολύβια/ μπογιές, κομμάτια παζλ με χειρολαβή κ.α. Επίσης επωφελούνται από μια ποικιλία πολύ-αισθητηριακών δραστηριοτήτων.

Αυτοεξυπηρέτηση και δεξιότητες ανεξαρτησίας

Η ανάπτυξη δεξιοτήτων αυτοεξυπηρέτησης είναι σημαντική για να προετοιμάσει τα παιδιά όσο το δυνατόν περισσότερο για τις απαιτήσεις του σχολείου, ιδιαιτέρως γιατί μπορεί τα άλλα παιδιά να τα «μωρουδίζουν» δηλαδή να τα φροντίζουν/ προστατεύουν σαν μαμάδες. Μπορεί λοιπόν να χρειαστούν πρόσθετη βοήθεια σε θέματα : εκπαίδευση τουαλέτας, ντύσιμο, να τρώει/ να πίνει ανεξάρτητα, να ξεδιπλώνει το κολατσιό του. Στις δεξιότητες πρέπει οι στόχοι να προσεγγίζονται μέσα από μικρά βήματα. Η συνεργασία του νηπιαγωγείου με το σπίτι είναι ιδιαίτερα σημαντική ώστε να έχουμε τη μέγιστη δυνατή συνέπεια.

Ομιλία και γλώσσα

Τα περισσότερα παιδιά με σ.Ντ. έχουν κάποιο βαθμό βλάβης στην ομιλία και τη γλώσσα. Τα περισσότερα αρχίζουν να μιλούν στην ηλικία 2-3 ετών. Όμως η μεγάλη πλειονότητα καταφέρνουν να επικοινωνούν εξαιρετικά καλά από πολύ μικρή ηλικία με πολύ λίγη ή καθόλου χρήση ομιλίας. Αυτές οι δυσκολίες μάθησης γλώσσας έχουν σαν αποτέλεσμα ένα μικρότερο λεξιλόγιο και λιγότερη γενική γνώση, τα οποία καθυστερούν άλλους τομείς της γνωστικής ανάπτυξης. Δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα για σκέψη, συνειρμούς και μνήμη στον ίδιο βαθμό όπως τα περισσότερα 5χρονα. Για να ενθαρρύνουμε και ν’ αναπτύξουμε την ομιλία τους, είναι ζωτικής σημασίας να δοθεί κάθε ευκαιρία για επικοινωνία και κατανόηση. Το να διδάξουμε παιδιά με σ.Ντ. να χρησιμοποιούν νοήματα και χειρονομίες ( όπως η ΜΑΚΑΤΟΝ ) είναι ένα σπουδαίο βοήθημα για την κατανόηση και την ικανότητα επικοινωνίας τους. Τα νοήματα και ο λόγος χρησιμοποιούνται μαζί. Όσο το παιδί γίνεται ικανότερο να λέει τις λέξεις, τα νοήματα απορρίπτονται, συχνά μέχρι την ηλικία των 5.

Ακοή

Πολλά παιδιά με σ.Ντ. έχουν κάποιο βαθμό ακουστικής απώλειας, έστω και κυμαινόμενης. Αυτό επίσης θα επηρεάσει σε κάποια έκταση την ανάπτυξη της ομιλίας του.

Προετοιμασία για το ξεκίνημα στο σχολείο

• Αρχίστε το σχεδιασμό νωρίς.
• Να γίνετε κατ’ επανάληψη ο σύνδεσμος ανάμεσα σε γονείς, νηπιαγωγείο και δημοτικό σχολείο.
• Να λάβετε υπόψη πού πάνε οι φίλοι/ αδέλφια/ συμμαθητές του νηπιαγωγείου του παιδιού- θα είναι μια πηγή υποστήριξης για το παιδί με σ.Ντ.
• Σιγουρευτείτε ότι οι ώρες υποστήριξης που αναφέρονται στο έγγραφο σχετικά με τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες του παιδιού είναι έτοιμες και θα διατεθούν.
• Προτιμείστε αν είναι δυνατόν να έχετε δυο βοηθούς – υποστηρικτές παρά έναν για ν’ αποφύγετε την υπερβολική εξάρτηση του παιδιού από ένα ενήλικο.
• Προσπαθήστε να ρυθμίσετε μια συνάντηση από το σχολείο στο σπίτι ή στο νηπιαγωγείο- το να δουν το παιδί στο ασφαλές περιβάλλον του σπιτιού του/ σχολείου του μπορεί να σταθεί πολύτιμο για το δάσκαλο της τάξης ή τον βοηθό υποστηρικτή.
• Σκεφτείτε για επιπλέον επισκέψεις, να συνηθίσει το παιδί στην αίσθηση του σχολείου, να αναπτύξει μια βασική γνώση του πλαισίου και να γνωρίσει ένα μέλος του προσωπικού στο οποίο μπορεί να απευθυνθεί.
• Σιγουρευτείτε ότι το προσωπικό του δημοτικού σχολείου έχει όσο το δυνατόν πλήρη ενημέρωση για το σύνδρομο Ντάουν με φυλλάδια, ευκαιρίες για επιμόρφωση κ.λ.π.

Σκεφτείτε με προσοχή την πρώτη μετάβαση στο δημοτικό σχολείο. Για μερικά παιδιά, το να περάσουν περισσότερο χρόνο στο νήπιο, ειδικά αν έχουν γεννηθεί το καλοκαίρι, μπορεί να δώσει τον επιπλέον χρόνο για την ανάπτυξη και παγίωση δεξιοτήτων. Τα παιδιά μπορούν να προχωρήσουν μετά στο σχολικό σύστημα ένα χρόνο μεγαλύτερα από τους συμμαθητές τους. (Δεν συνιστάται το να μείνει πίσω το παιδί αφού έχει τακτοποιηθεί κι έχει ξεκινήσει με μια συγκεκριμένη ομάδα συμμαθητών.)
πηγη:www.iliaktida.gr

Άσπα Μητρακάκη
Ειδική Παιδαγωγός - Κοινωνική Ανθρωπολόγος
ειδικευμένη στην αντιμετώπιση μαθησιακών δυσκολιών/δυσλεξίας
email: amitrakaki@gmail.com
fb & twitter