Dyslexia at home: 40 προφορικές ασκήσεις! Προσληπτική ικανότητα του προφορικού λόγου!

Οµιλία, ραδιόφωνο, ανακοινώσεις σε σταθµούς, αεροδρόμια, μέσα μεταφοράς, διάλογοι!

Όλα τα παραπάνω αναφέρονται σε συνηθισμένες περιστάσεις ακρόασης. Σε όλες, ο ακροατής χρειάζεται να προσλάβει και να κατανοήσει τα μηνύματα και τις πληροφορίες που μεταδίδονται μέσω του προφορικού λόγου.

Για να γίνει πετυχημένα η διαδικασία της πρόσληψης παίρνουν μέρος και εμπλέκονται μεταξύ τους σωματικές και διανοητικές, ψυχολογικές διεργασίες. Τέτοιες είναι η ακοή, η ακουστική μνήμη, η φωνητική αποκωδικοποίηση, η προσοχή, η κατανόηση και η ερμηνεία του μηνύματος. Επίσης, ο ακροατής μπορεί να είναι παθητικός πχ. ακρόαση ραδιοφωνικής εκπομπής ή να χρειάζεται να ανταποκριθεί και να συμμετέχει πχ. διάλογος. Τέλος, παράλληλα με τις προφορικές πληροφορίες, μεταδίδονται και παραγλωσσικά στοιχεία όπως εκφράσεις προσώπου, χειρονομίες, επιτονισμός, ύφος, χρωματισμός φωνής τα οποία και αυτά μεταφέρουν πληροφορίες προς επεξεργασία που ο ακροατής χρειάζεται να ερμηνεύσει.

Τι γίνεται με τα παιδιά με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες;

Μέσα στα προγράμματα παρέμβασης ο ειδικός παιδαγωγός χρειάζεται να συμπεριλάβει ένα δομημένο ρεπερτόριο προφορικών ασκήσεων για την ανάπτυξη της συνειδητής ακρόασης των μαθητών με ΕΜΔ. Αυτό σημαίνει ότι ο μαθητής εξασκείται στην ακουστική μνήμη και προσοχή, δεξιότητες που είναι εξαιρετικά σημαντικές στην ανάπτυξη, βελτίωση και αναβάθμιση του προφορικού και γραπτού λόγου.

Θα χωρίσουμε τις ασκήσεις πρόσληψης του προφορικού λόγου σε ασκήσεις που ενισχύουν:

ακρόαση, ακουστική μνήμη-προσοχή, φωνητική επεξεργασία
κατανόηση λέξεων
κατανόηση προτάσεων
γενική κατανόηση προφορικού λόγου

Μη λεκτικοί ήχοι

Σε αυτή την άσκηση το παιδί ακούει ήχους που δεν είναι λεκτικοί.

Ως μη λεκτικούς ήχους εννοούμε:

ζώα
μουσικά όργανα
καιρικά φαινόμενα
καθημερινή ζωή (σειρήνα, τηλέφωνο, κόρνα, φρενάρισμα, καζανάκι, νερό που τρέχει κλπ.)
ήχοι που κάνουμε με το σώμα μας (παλαμάκια, σφύριγμα, φύσημα, βήχας, χασμουρητό κλπ.)

Στόχοι:

Αναγνωρίζει κάθε φορά αυτό που ακούει (πχ. με γυρισμένη πλάτη ακούει τους ήχους που κάνει ο ειδικός παιδαγωγός με το σώμα του και ονοματίζει τους ήχους)
Απομνημονεύει τους ήχους και επαναλαμβάνει χωρίς σειρά
Επαναλαμβάνει με τη σειρά
Του ζητείται να πει τι άκουσε 1ο, 3ο, τελευταίο κλπ.
Του ζητείται να πει τι άκουσε πριν από τον τρίτο ήχο κλπ.

Εναλλακτικά όλες αυτές οι ασκήσεις μπορούν να γίνουν και από το παιδί προς τον παιδαγωγό πχ. το παιδί αναπαράγει ήχο από μουσικό όργανο και ο παιδαγωγός χωρίς να βλέπει το αναγνωρίζει.

Φωνολογική ενημερότητα

Η έκφραση του προφορικού λόγου γίνεται μέσα από το συγκερασμό των ήχων της γλώσσας σε συλλαβές και λέξεις. Επομένως ο μαθητής που εμφανίζει δυσκολίες στη φωνολογική του επίγνωση είναι ευνόητο να δυσκολεύεται στην ακρόαση του προφορικού λόγου με καθαρότητα. Αυτό το έλλειμμα στη φωνολογική επάρκεια επηρεάζει τη σημασιολογία και άρα κατανόηση του προφορικού μηνύματος.

Εδώ είναι κατάλληλες όλες οι ασκήσεις που γίνονται στα πλαίσια της φωνολογικής ενημερότητας για την ανάλυση των λέξεων σε φωνήματα, τη σύνθεση των φωνημάτων σε λέξεις, την αναγνώριση της θέσης του φωνήματος, το χειρισμό των φωνημάτων κλπ.

Ασκήσεις για Φωνολογική ενημερότητα μπορείτε να βρείτε εδώ.

Κατανόηση λέξεων

Σε αυτή την κατηγορία των ασκήσεων πρέπει να συμπεριλάβουμε λέξεις που είναι Ουσιαστικά, Ρήματα, Επίθετα, Επιρρήματα.

Ουσιαστικά:

Για την προφορική κατανόηση των λέξεων που είναι Ουσιαστικά οι ασκήσεις που μπορούν να γίνουν:

Ακούει λέξεις και αναγνωρίζει ποιες απο αυτές είναι: πράγματα, μέρη, ζώα, χώρες, ποτάμια, επαγγελματίες, φαγητά κλπ.
Ακούει λέξεις και αναγνωρίζει ποιες απο αυτές δεν είναι Ουσιαστικά
"Τι έβαλα στο πιάτο μου;" : το παιδί ακούει τι έβαλε κάποιος στο πιάτο του και αναγνωρίζει αν αναφερόμαστε σε πρωινό, μεσημεριανό, σνακ, πάρτι, γιορτή, Χριστούγεννα, Πάσχα κλπ.
Ακούει λέξεις σχετικές με κάποιο θέμα και αναγνωρίζει για ποιο θέμα μιλάμε πχ. ανακύκλωση, δάσος, φιλία, επικαιρότητα-ειδήσεις, διατροφή, αθλητισμό κλπ. Στις πιο μικρές ηλικίες τα θέματα ξεκινούν με καηγορίες θεμάτων όπως: τρόφιμα, ρούχα, ζώα της ζούγκλας κλπ.
"Το κουτί με τα αντικείμενα!": ο παιδαγωγός ονομάζει τα αντικείμενα και το παιδί επιλέγει και τα βάζει όσο πιο γρήγορα μπορεί στο κουτί. Μπορεί να γίνει και το αντίθετο.

Σε όλες τις ασκήσεις το παιδί ελεύθερα μπορεί να χρησιμοποιεί όλα τις πτώσεις, αριθμούς των ουσιαστικών.

Ασκήσεις για τα Ουσιαστικά μπορείτε να βρείτε εδώ.

Ρήματα:

Για την προφορική κατανόηση των λέξεων που είναι Ρήματα οι ασκήσεις που μπορούν να γίνουν:

Με παντομίμα ο παιδαγωγός δείχνει την ενέργεια του κάθε ρήματος και το παιδί το αναγνωρίζει. Μπορεί να γίνει και με αντίθετους ρόλους.
Κουκλοθέατρο: η παραπάνω άσκηση μέσα από μαριονέτες ή γαντόκουκλες
Εικόνες ή βιβλία με εικόνες πχ. παραμύθια και το παιδί ονομάζει τις ενέργειες που βλέπει (τα Ρήματα)
Τι έκανες σήμερα;: ονομάζει τις ενέργειες που έκανε

Σε όλες τις ασκήσεις το παιδί ελεύθερα μπορεί να χρησιμοποιεί όλα τα πρόσωπα, χρόνους των ρημάτων.

Ασκήσεις για τα Ρήματα μπορείτε να βρείτε εδώ.

Επίθετα:

Για την προφορική κατανόηση των λέξεων που είναι Επίθετα οι ασκήσεις που μπορούν να γίνουν:

Πώς είναι και Πώς δεν είναι; : βάζουμε ένα ουσιαστικό και λέμε Πώς είναι και Πώς δεν είναι πχ. /περιστέρι/ είναι μικρό και δεν είναι μοβ κλπ.
Βάζουμε στο κέντρο ένα αντικείμενο και γύρω γύρω εικόνες ή λέξεις που το περιγράφουν
Λέμε επίθετα για κάποιο ουσιαστικό και το παιδί μαντεύει ποιο είναι
Καλά και κακά επίθετα! : για ένα ουσιαστικό ποια καλά και ποια ¨κακά¨ επίθετα μπορούμε να πούμε πχ. μια πωλήτρια μπορεί να είναι συμπαθητική ή αγενής κλπ.
Χωρίζουμε σε κατηγορίες: το παιδί ακούει επίθετα και λέει ποιο χαρακτηριστικό αναλύουμε πχ. μικρό-μεγάλο → μέγεθος κλπ.
Επίθετα και αισθήσεις!: δίνουμε ένα αντικείμενο ή εικόνα και λέμε επίθετα που αντιστοιχούν σε μια ή περισσότερες αισθήσεις πχ. /τούρτα/: γεύση → γλυκιά αφή → μαλακή κλπ.

Ασκήσεις για τα Επιθετα μπορείτε να βρείτε εδώ.

Επιρρήματα:

Για την προφορική κατανόηση των λέξεων που είναι Επιρρήματα οι ασκήσεις που μπορούν να γίνουν:

Απαντάει στο Πότε, Πού, Πώς, Πόσο μέσα από ερωτήσεις σχετικά με εικόνες που βλέπει πχ. Πώς πηγαίνει το αυτοκίνητο; (αργά, γρήγορα, επικίνδυνα κλπ.)
Δίνουμε οδηγίες και εκτελεί πχ. βάλε πάνω στο τραπέζι το ποτήρι, άνοιξε την πόρτα απότομα, κάθε φορά λέει ποιο είναι το επίρρημα που άκουσε
Αναγνωρίζει τη σωστή εικόνα ανάλογα με την περιγραφή που δίνουμε πχ. Το αγόρι βρίσκεται ανάμεσα σε δυο κορίτσια.

Ασκήσεις για τα Επιρρήματα μπορείτε να βρείτε εδώ.

Αντίθετα - Συνώνυμα

Για τα Αντίθετα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε εικόνες που δείχνουν την αντίθετη έννοια πχ. ήλιος-φεγγάρι.

Για τα συνώνυμα, που είναι πιο δύσκολο να τα διαχειριστούμε και να τα δείξουμε σε εικόνες, μπορούμε να ξεκινήσουμε με συγκεκριμένα ουσιαστικά που θα συνοδεύονται από εικόνες πχ. πανωφόρι-μπουφάν και έπειτα να προχωρήσουμε σε ρήματα πχ. περπατάω-βαδίζω και πιο αφηρημένα ουσιαστικά πχ. ηρεμία-γαλήνη.

Ασκήσεις για τα Συνώνυμα - Αντίθετα μπορείτε να βρείτε εδώ.

Κατανόηση προτάσεων

Δίνουμε εικόνες και λέμε μια πρόταση για την κάθε μία. Το παιδί επιλέγει τη σωστή.
Ημιτελείς προτάσεις: ξεκινάει μια πρόταση το παιδί και την ολοκληρώνουμε εμείς. Το παιδί αναγνωρίζει αν βγάζει νόημα η συνέχεια που δώσαμε ή όχι.
Ξεφυλλίζουμε ένα παραμύθι ή βιβλίο και σε κάθε σελίδα που έχει εικόνα λέμε μια πρόταση. Το παιδί αναγνωρίζει αν η πρόταση ταιριάζει με την εικόνα ή όχι.
Λέμε μια ιστορία που έχει χρονικά λάθη ή λάθη αλληλουχίας των γεγονότων πχ. Χθες θα πάω να πάρω το τρένο για να φύγω κλπ. Το παιδί αναγνωρίζει τα λάθη που ακούει.
Δίνουμε οδηγίες που πρέπει να εκτελέσει. Σταδιακά δυσκολεύουμε τις οδηγίες με πιο σύνθετες προτάσεις και περισσότερες πληροφορίες.
Περιγράφουμε όχι μόνο συγκεκριμένα ουσιαστικά αλλά και ρήματα ή αφηρημένα ουσιαστικά και το παιδί πρέπει να αναγνωρίσει τη λέξη. Για παράδειγμα: Μετακινούμαι γρήγορα από σημείο σε σημείο (τρέχω) κλπ.

Ασκήσεις για προτάσεις μπορείτε να βρείτε εδώ.

Διάφορες μορφές προφορικού λόγου

Με αυτές τις ασκήσεις το παιδί έρχεται σε επαφή με διάφορες μορφές προφορικού λόγου.

Το παιδί ακούει διάφορες μορφές προφορικού-ομιλούμενου λόγου και θα πρέπει κάθε φορά να αναγνωρίσει τη μορφή της πχ. εκπομπή ραδιοφώνου, ταινία, διαφημίσεις, δελτίο ειδήσεων, δελτίο καιρού, επίσημη ομιλία, διάλογο, γράμμα κλπ.
Διαφημίσεις! Το παιδί ακούει την περιγραφή από τον παιδαγωγό ή μια πραγματική διαφήμιση και πρέπει να βρει το προϊόν πχ. σαμπουάν, παγωτό, παιχνίδι, ταξίδι, αυτοκίνητο κλπ.
Σκιτσάρουμε! Ακούει οδηγίες για το πώς να φτιάξει ένα απλό σκίτσο και εκτελεί τις οδηγίες πχ. ένα όρθιο μικρό ορθογώνιο, έναν κόκκινο κύκλο, μια κάθετη (όρθια) χοντρή γραμμή κλπ.
Ακούει μια ιστορία και απαντάει σε ερωτήσεις: Πού, Ποιοι, Πότε, Γιατί, Πώς κλπ.
Έχει μπροστά του εικόνες με αρκετές οπτικές πληροφορίες. Για την κάθε μια κάνουμε μια περιγραφή. Το παιδί καταλαβαίνει τι από αυτά που λέμε δεν ταιριάζει στην εικόνα.
Ακούει μια ιστορία και διαλέγει από τις φράσεις που έχουμε γράψει ποιες είναι αυτές που ταιριάζουν στην ιστορία.
Προφορικοί τίτλοι! Διαβάζουμε μια ιστορία και δίνουμε 3 προφορικές επιλογές τίτλου ή ακόμα και κεντρικής ιδέας για να διαλέξει την κατάλληλη.

Οι ασκήσεις βελτίωσης της πρόσληψης του προφορικού λόγου είναι απαραίτητες και εξαιρετικά σημαντικές σε ένα πρόγραμμα παρέμβασης καθώς είναι η βάση για να πετύχουμε την αναβάθμιση της κατανόησης του γραπτού λόγου.

Δείτε το video στο instagram: